Transactionele Analyse
Transactionele Analyse of TA
Hoe verander je de soms moeizame communicatie met jouw mede mensen, bijvoorbeeld met je collega's, vrienden en familie? Hoe
komt het dat je steeds weer opnieuw belandt in dezelfde soort situaties? Dit komt door onderbewuste patronen. In TA leer je ze herkennen en veranderen
In contact met anderen
komen we onszelf tegen, of je wilt of niet. Dit zie je terug in verbaal en
non-verbaal gedrag, zonder besef van de dieperliggende oorzaak. Transactionele
Analyse geeft op deze vragen antwoord.
Transactionele Analyse geeft je het inzicht in gedrag en gedragspatronen, in de
verbale en non-verbale interacties tussen mensen en het effect daarvan op
anderen. Je leert hoe je deze kunt veranderen. Bijvoorbeeld: wat maakt dat je
bij bepaalde personen telkens weer in een kinderlijker gedrag schiet dan je zou
willen? Of het tegenovergestelde: juist steeds weer de neiging hebt om de
ouderrol op je te nemen?
Transactionele Analyse komen Ouder-, Volwassene- en Kindrollen, transacties en
communicatie-Spelen aan de orde, die helder maken wat er gebeurt tussen mensen
onderling.
Je leert hoe je een andere positie kunt innemen, lastige situaties kunt doorbreken en veranderen. In de TA gaat men uit van het onderbewustzijn en dagelijksbewustzijn, de verdeling tussen het onderbewustzijn en het dagelijksbewustzijn is 80% voor het onderbewustzijn en 20% voor het dagelijksbewustzijn. Het onder bewustzijn gebruikt 80% van de hersenen om alle signalen van de zintuigen te kunnen beoordelen, aan de hand van opgeslagen patronen en beslissingen in het verleden. Deze patronen worden in de TA crips genoemd. Als je iets ziet, dan raakt het een patroon in jouw geheugen het onderbewustzijn gaat daar aan de slag. Bijvoorbeeld, je ruikt een brand lucht, jouw onderbewustzijn reageert gelijk, kijkt wat voor soort geur het is, van brand of van een kachel, als het er niet uit komt, gaat het signaal naar het bewustzijn, die beoordeeld dan de situatie en ziet dat het de openhaard is, of dat het huis in brand staat en wat er gedaan moet worden. Deze keuze wordt dan weer in het onderbewustzijn op geslagen. Zo ontstaat vanaf de geboorte alles wat je heb meegemaakt en alle keuzes die jij gemaakt heb een patroon. Als je weer in dezelfde situatie komt beslist het onderbewustzijn, bij nieuwe situaties het dagbewustzijn.
Net als een dossier uit een dossierkastJouw onderbewustzijn patronen oftewel scripts, jouw scrip over hoe jij in deze wereld staat en ervoor zorgt dat je steeds weer doet wat je doet. Met andere woorden: hoe het komt dat je steeds opnieuw beland. Aan de hand van bepaald gedrag en aan de hand van de basisconcepten van Transactionele Analyse kunnen we dat Analyseren en veranderen
Naast de veel gebruikte Ego typen gaan we het ook uitgebreid hebben over communicatie en de transacties en de communicatieproblemen en verwarringen. Hoe verloop op onderbewustzijn niveau de communicatie uitwisseling. Bij voorbeeld twee mensen die praten over een auto, de een heeft net een nieuwe sportauto de ander een vind auto’s onbelangrijk en denkt aan een hele andere. Denk nu eens aan een auto, wat komt er in jou op, welk merk, kleur e.d
Praktisch gebruik van Transactionele Analyse
Wij gebruiken TA in onze cursussen, workshops en in onze coaching. Door mensen bewust te maken hoe hun onderbewustzijn hun leven bepaalt en hoe jij jouw scrips en patronen kan veranderen. We werken o.a met onderbewustzijn bevraging, een methode die gebruikt maakt van ontspanningstechnieken en dan de juiste vragen stellen. We werken ook met de innerlijke dialoog, door naar jouw innerlijke dialoog te luisteren en wat jij naar een ander verteld, kom je achter jouw innerlijke processen en scrips. We werken niet met hypnose. We leren hoe TA werkt in onze verschillende cursussen, workshops en opleidingen.
Door gebruikt te maken van Transactionele Analyse kom je achter jouw innerlijke processen en de werkelijke reden waarom jij de die beslissingen neemt of dat gedrag hebt. Door werkelijk naar de ander te luisteren kom je achter hem / haar innerlijk scrips & gedachte patronen en kan je beter zijn / haar reacties en besluiten begrijpen. Ja kan beter met je zelf en anderen communiceren.
De onbewuste sturing en de tegenwerkende kracht; de innerlijke saboteur
Heeft u wel eens bij u zelf opgemerkt, dat u in bepaalde situaties steeds weer op dezelfde manier reageert, steeds weer dezelfde fout maakt? Dat u zichzelf achteraf het verwijt maakt: "Man, dat overkomt je nu al de zoveelste keer, de volgende keer moet je eerst eens goed nadenken". Maar als de volgende keer die situatie zich herhaalt, dan reageert u prompt weer hetzelfde!
Sommige mensen krijgen op deze manier het gevoel, dat ze niet vrij zijn, dat ze aan onzichtbare draden vastzitten en als een marionet dan hierheen, dan daarheen getrokken worden. Dan dringt zich automatisch de vraag op: Hoe kunnen we ons van deze automatische reacties ontdoen? Hoe komen we uit de vicieuze cirkel? Hoe kan ik het veranderen. Hoe kan ik mezelf en mijn reacties veranderen.
We weten, dat alle zintuiglijke waarnemingen onuitwisbaar in ons geheugen opgeslagen worden. Niet alleen de gebeurtenissen zelf worden ingevoerd, maar ook de daarbij behorende gevoelens. De hele situatie word op geslagen met alle zintuiglijke indrukken.
Daardoor kunnen de opgeslagen gebeurtenissen en de daarmee verbonden gevoelens vandaag net zo levendig worden weergegeven als op die dag, waarop zij zich voor de eerste keer hebben voorgedaan. Uit de gedragsleer weten we, dat zulke "licht-geluid-gevoel-films" meestal zonder dat we het merken gaan lopen en dan ook onbewust afdraaien. Je maakt een situatie mee en onbewust wordt deze gelijkgesteld aan een vroegere. Het geheugen spuwt al alle daarover beschikbare informatie uit. Meestal op een onbewust niveau.
Herinnert u zich eens een situatie, waarin u zich heeft bezeerd. De meeste energie m.b.t. deze situatie heeft u vast aan de pijn besteed. Het gevoel van pijn dempte uw waarnemingsvermogen, vervormde of verdrong de gegevens van uw gezichts-; hoor-, tast-, smaak- en reukzintuig. De situatie is hetzelfde bij buitengewone vreugde. Je bent helemaal "happy". Bezeer je je dan een, beetje dan neem je de pijn helemaal niet waar.
In het eerste geval bijv. domineerde het pijngevoel. Kom je nu in een situatie, die overeenkomt met de toenmalige (plaats, bepaalde uitspraken of zinswendingen, bepaalde mensentypes, het gevoel, hier al eens eerder geweest te zijn), dan kan de scrip van toen gaan afdraaien, zonder dat je er zelf erg in hebt, dus onbewust.
Laten we een voorbeeld nemen:
Een meisje wordt, als het klein is, door een hond gebeten. Elk stukje informatie van de zintuigen wordt exact waargenomen en opgeslagen.
Tien jaar later:
Het jonge meisje is na het winkelen op weg naar huis. Zij komt langs een scène, als hieronder afgebeeld is.
Als het meisje nu geen verstand, geen vermogen tot logisch denken had gehad, dan zou zij zich omdraaien en vanwege de hond wegrennen. Maar zij gebruikt haar verstand en bemerkt, dat deze hond eigenlijk best vriendelijk is en er geen reden is, om weg te rennen.
Desondanks vertoont zij een reactie op grond van de onbewust afdraaiende scrip. Bewust is er geen herinnering aanwezig, omdat de ervaring van tien jaar geleden net onder het bewustzijnsniveau ligt. Onbewust wordt ze echter door gevoelens gestuurd. Maar omdat ze niets van de onbewuste film weet, betrekt zij het op andere dingen. In ons voorbeeld schiet haar een goed "argument" te binnen, waarom ze sneller naar huis zou moeten terugkeren. De arm doet pijn, zij betrekt het op iets anders.
Je kan iets opnieuw beleven, zonder dat je het je herinnert!
Dat kan voor ons maar één ding betekenen: ze sneller naar huis zou moeten terugkeren. De arm doet pijn, zij betrekt het op iets anders.
Je kan iets opnieuw beleven, zonder dat je het bewust het herinnert!
Daar komt nog bij, dat het spoor met de gevoelens het spoor met de daadwerkelijke gebeurtenissen kan overstemmen.
Veel van de dingen, die u vandaag doet, zowel in uw privé-leven als op uw werk, hebben meer met het verleden te maken dan met dat, wat op het moment gebeurt. Gebeurtenissen in het verleden kunnen nu jouw succes tegenhouden. Door middel van speciale technieken worden deze onbewuste processen naar het bewustzijn gehaald en ontkracht, zodat men vrij deze blokkades komt.
Je bent wie je bent omdat je was waar je was
Script zou je kunnen zien als een grotendeels onbewust intern beslissingsmodel van mensen waarin staat beschreven wat ze voor zichzelf hebben besloten en bepaald over hoe ze het beste om kunnen gaan met alledaagse situaties. Het Script dat je voor jezelf ‘schrijft’ heeft een dubbele bron: je DNA en al je levenservaringen. Een voorbeeld hiervan is dat veel mannen nooit in het openbaar zullen huilen, omdat hen in hun jeugd verteld is dat ‘huilen niet voor jongens is’.
De opvatting dat mensen volgens een vastgesteld patroon leven is al lang bekend. Sigmund Freud noemde de neiging tot herhaling van het verleden ‘herhalingsdwang’. Alfred Adler sprak over ‘levensstijl’ en bedoelde hiermee de manier die mensen gebruiken om problemen te overwinnen en die te maken heeft met identiteit. Eric Berne borduurde voort op dit thema en noemde het Script. In zijn laatste postuum verschenen (1972) boek ‘What Do You Say After You Say Hello?’ definieerde Berne script als volgt:
‘A script is an ongoing program, developed in early childhood under parental influence, which directs the individual’s behaviour in the most important aspects of his life’. Mensen leven volgens het Script, het levensplan dat verloopt volgens een vastgesteld patroon. Je kunt het een beetje vergelijken met het script van een film of boek waarin het verhaal, de personen, de omgeving en de acties beschreven worden.
Volgens Berne is het ‘schrijven’ van het Script kort na de geboorte begonnen, na vier jaar is er een besluit genomen over de essentie van het plot en op zevenjarige leeftijd zijn alle belangrijke details van het verhaal klaar. Tussen het zevende en twaalfde jaar wordt het verhaal bijgesteld en hier en daar wordt er iets toegevoegd.
In de adolescentie wordt het verhaal herzien door het te actualiseren met meer realistische elementen. Nu we volwassen zijn is het verhaal buiten het bereik van ons dagbewustzijn.
Belangrijke onderdelen van TA
- De werking van het onderbewustzijn
- Ik ben Ok – jij bent Ok
- Ego toestanden
- Strooks
- Drama spelen
De TA kent drie uitgangspunten, die gaan over de mens achter en onder zijn uiterlijke gedrag:
- Mensen zijn OK en altijd van waarde:
- ik ben OK, jij bent OK;
- Mensen hebben het vermogen om te denken;
- Mensen bepalen hun gedrag door middel van (deels onbewuste) besluiten en die besluiten kunnen worden herzien.
Of anders gezegd: Ik ben OK, jij bent OK.
Deze basisgedachte geeft aan dat alle mensen waarde en waardigheid hebben. Soms kun je wellicht niet waarderen of accepteren wat andere mensen doen, maar je kunt wel accepteren wie ze zijn. Het ‘ik ben OK, jij bent OK’-uitgangspunt maakt ook dat alle mensen van hetzelfde niveau zijn, ook als ze verschillend presteren of van een verschillend ras, leeftijd of religie zijn. Met andere woorden, als ik OK ben en de ander ook, dan sta ik niet boven de ander en de ander staat niet boven mij. In de figuur hieronder zie je vier basishoudingen die je kunt hebben in interactie met anderen. Ze worden ook wel de levensposities genoemd omdat ze weerspiegelen welke positie je inneemt ten opzichte van het leven. Deze vensters op de wereld bestaan uit vier mogelijkheden die gegrond zijn op onze onderliggende overtuiging of wijzelf OK zijn of niet en of de anderen al dan niet OK zijn.
Afhankelijk van het kader dat je kiest, krijg je in meer of mindere mate een vertekend beeld van de werkelijkheid, als was het een soort lachspiegel. Dergelijke vertekeningen zijn niet willekeurig. Gedurende vele jaren heb je je vensterglas heel zorgvuldig bijgeslepen zodat je alleen die dingen ziet die je verwacht te zien en die je bestaande attitudes bekrachtigen.
De meeste mensen kennen al deze vier posities maar we hebben meestal een voorkeurspositie van waaruit we denken, handelen en voelen.
Ik ben OK, jij bent OK. Het zal duidelijk zijn dat deze houding het ideaal is. Je hebt zelfvertrouwen en je vertrouwt de ander. Een manager in deze positie groeit vaak even hard als zijn medewerkers. Mensen in dit kwadrant durven en kunnen zich kwetsbaar, zorgzaam en assertief op te stellen. Daardoor roepen ze deze kwaliteiten bij anderen op.
Ik ben OK, jij bent NIET OK is een houding waarin men zich beter voelt dan de ander. De ander deugt niet, dus het leidt tot beschuldigen, aanklagen, onderdrukken en het rechtvaardigt in extreme situaties geweld.
Ik ben NIET OK, jij bent WEL OK is een houding van onzekerheid en gerichtheid op de ander. Je zelfvertrouwen en zelfbeeld is lager. Wanneer iemand zich steeds omringd voelt door anderen die beter zijn, kan hij uiteindelijk in een burnout of depressie terechtkomen.
Ik ben NIET OK, jij bent NIET OK is een houding van van vermijden, terugtrekken, ruzie maken en uiteindelijk wanhoop: ik deug niet, de anderen ook niet, en er is niemand die mij nog kan helpen. De meest destructieve houding van de vier.
De houding Ik ben OK, jij bent OK is er één van groei en
samenwerking. Je bent assertief, hebt oog voor anderen en je steunt hen waar
nodig. Je voelt jezelf sterk en veilig genoeg om je kwetsbaarheid te tonen op
momenten dat je daarvoor kiest.
Zolang de leidinggevende en de medewerker (of twee collega’s) zich in deze
houding bevinden, wordt er goed gewerkt, volop geleerd en is iedereen tevreden.
Er wordt met plezier gewerkt, er is een open houding en het vertrouwen en
onderling respect is hoog. Dit alles leidt zeer waarschijnlijk tot de beste
prestaties.
Ego-toestanden en transacties
De TA onderscheidt drie ego toestanden die in elk persoon verenigd zijn:
- de Ouder,
- het Kind
- de Volwassene
De ego toestanden zijn een model voor onze persoonlijkheid. Met behulp van dit model kun je vele aspecten van je persoonlijkheid heel goed onderzoeken. Je kunt ermee kijken naar de verschillende soorten boodschappen en ervaringen die je hebben gevormd. Ook kun je ermee onderzoeken hoe deze boodschappen en ervaringen nu nog steeds je gedrag beïnvloeden en hoe je van daaruit met anderen communiceert.
Ouder-ego toestand: deze ego toestand vullen we met het denken, voelen en gedrag dat we vroeger hebben aangeleerd en overgenomen van ouderfiguren die in ons leven belangrijk waren. Uit neurologisch onderzoek blijkt hoe we in onze hersenen daardoor neurologische schakelingen hebben gemaakt en andere hebben afgesloten. We "slijpen als het ware gebaande paden in". Dat leidt tot gedragspatronen.
We onderscheiden de volgende 5 posities:
Structurerende Ouder (SO). Je bent in de positie als je anderen vertelt wat zij moeten doen of wanneer je een oordeel uitspreekt over datgene wat zij doen. Je klinkt dan als: je moet, je mag niet, iedereen moet, het moet, we doen gewoon, luister goed. De negatieve uiting van SO komt over als kritisch, veroordelend en straffend.
Voedende Ouder (VO). Je bent nu anderen aan het verzorgen op een respectvolle manier. Je klinkt dan als: pas op, probeer het maar, wees gerust, kom maar hier, we kunnen dit, ze bedoelen het goed, neem toch pauze, ik maak me grote zorgen, mijn deur is altijd open. De negatieve uiting van VO komt over als betuttelend, beklemmend en soft.
Volwassene (V). In deze positie stel je prioriteiten, hou je overzicht, stel je vragen, vergaar je informatie en neem je besluiten. Het is de spil, de dirigent in het model. Je klinkt dan als: ik merk nu, ik denk, ik vraag me af, hoe werkt dit, wie heeft een idee, mijn voorstel is, wat is de situatie, dit zijn de opties, onze beslissing is dus, dit lijkt mij efficiënt. De negatieve uiting van V komt superrationeel en ‘over Analyserend’ over.
Aangepast Kind (AK). In deze positie houd je je aan de duizenden regels over hoe je moet leven en hoe je geaccepteerd wordt in de wereld. Je klinkt dan als: mag ik (even), kan ik (misschien), oeps, dat maak ik zelf wel uit, ik heb geen idee, het is zijn schuld, ik probeer maar wat, we kunnen ons beter schikken. De negatieve uiting van AK komt rebels, puberaal en tegendraads over.
Natuurlijk Kind (NK). Je laat in de positie je emoties zien, los staat van regels of beperkingen. Je klinkt als: dat lijkt me leuk, spannend, let’s go!, nu eerst even niks, ik ben gek op, ik heb nog een heel ander idee, wauw, wat een buitenkans! De negatieve uiting van NK komt roekeloos en impulsief over.
Volwassen-ego toestand: het denken, voelen en handelen op basis van wat er zich in het hier-en-nu afspeelt.
Kind-ego toestand: deze ego toestand hebben we gevuld met al onze vroegere kinderlijke ervaringen. Ook dat is een manier waarop we in onze hersenen "gebaande paden inslijpen", en leidt eveneens tot gedragspatronen.
Ego toestanden kunnen elkaar ook overlappen, en mensen kunnen soms niet in of uit een bepaalde ego toestand komen. Die (soms ook pathologische) situaties worden in de TA contaminatie respectievelijk uitsluiting genoemd, en worden toegepast als model en behandelmethode om de client/patiënt, ook met pathologische verschijnselen, te helpen.
Transacties zijn manieren waarop we met de ander communiceren, en hoe het gedrag het andere gedrag uitnodigt. Transacties zijn eenheden of fragmenten van een communicatiepatroon. Er is onderscheid tussen de rol van zender en die van ontvanger. De zender zegt iets (de stimulus), de ontvanger geeft daaraan betekenis én aan de andere communicatie van de zender (zoals lichaamstaal, intonatie, etc.). Die betekenis is merkbaar in de respons van de ontvanger. Een transactie is dus een wederzijdse communicatie, waarbij er tegelijkertijd sprake is van waarneembare feitelijke communicatie en parallel daaraan interactie op een onuitgesproken psychologisch niveau. Bijvoorbeeld: iets met een neutrale stem zeggen, maar met een duidelijk voelbare of zichtbare sarcastische bijbedoeling.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen de zogenaamde complementaire transacties, gekruiste (of kruiselingse) transacties en transacties met bijbedoelingen.
Complementaire transacties
In complementaire transacties vullen mensen elkaar aan in hetzelfde patroon. De ander reageert terug op de wijze waarop de een hem uitnodigde. Bijvoorbeeld: een Kind-Kind transactie zoals aangegeven in het schematische voorbeeld. De praktische uitwerking daarvan kan de volgende korte dialoog zijn. De ene vraagt vanuit zijn Kind-ego toestand: "Wil je een snoepje?" en dan kan de ander vanuit zijn Kind-ego toestand reageren met: "Mmmmm, ik ben dol op snoep." In termen van ego toestanden: de reactie komt vanuit de ego toestand die ook geadresseerd werd.
Zolang transacties complementair blijven, kan communicatie eindeloos doorgaan.
Gekruiste (of kruiselingse) transacties
In een gekruiste transactie reageert de ander anders dan van hem verwacht wordt. De ego toestand die de ene aanspreekt bij de ander, is een andere dan die van waaruit de ander reageert. Voorbeeld:
Verzender vanuit Ouder-ego toestand, bijvoorbeeld moeder tegen kind: "Eet je bord leeg", daarmee de ander in zijn Kind-ego toestand aansprekend.
Ontvanger echter vanuit Volwassen-ego toestand: "Ik ben inmiddels 18 jaar, volgens mij ben ik nu zelf in staat om dat te beslissen" en deze doet daarmee een appel op de Volwassen-ego toestand van de verzender vanuit zijn eigen Volwassen-ego toestand.
Gekruiste transacties zijn dus een uitnodiging tot een ander transactiepatroon; er is een breuk in de communicatie en een van beide zal van ego toestand moeten veranderen om de communicatie te herstellen.
Transacties met bijbedoelingen
In deze transacties lijkt er op het oppervlakkige sociale niveau een transactie tussen twee ego toestanden te zijn, terwijl er eigenlijk op het dieperliggende psychologische niveau een transactie tussen twee andere ego toestanden is. Er zijn dan dus twee niveaus van communicatie.
Voorbeeld, voortgaand op het vorige voorbeeld: de moeder reageert op de transactie van de zoon met "Jongen, je kunt toch niet zonder mij?". Dat is op sociaal niveau een transactie vanuit de Volwassen-ego toestand van de moeder naar de Volwassen-ego toestand van de zoon, maar op psychologisch niveau een transactie vanuit de Kind-ego toestand van de moeder naar de Ouder-ego toestand van de zoon.
De boodschap op psychologisch niveau is bepalend voor de betekenis van de communicatie, en niet de boodschap op sociaal niveau.
Contracten
Het gebruik van specifieke contracten is zeer eigen aan de TA en dat komt direct voort uit de drie uitgangspunten van de TA zoals hierboven benoemd. Een contract in de TA betekenis is een expliciete wederzijdse verbintenis tot een goed omschreven begeleiding die leidt tot verandering en is aangegaan vanuit de Volwassen ego toestand, met zichzelf en/of met de ander. Claude Steiner MD Ph.D. heeft vier vereisten opgesteld voor het maken van deugdelijke contracten in deze betekenis en ook afgeleid van goede juridische contracten:
Wederzijdse
overeenstemming
Redelijke tegenprestatie
Wederzijdse competentie (voldoende professionele bekwaamheid bij de begeleider; voldoende fysieke en mentale vermogens bij de cliënt/patiënt om het contract te begrijpen en na te kunnen komen)
Legaliteit en ethiek (passend binnen de wet, passend binnen de ethische beroepsregels van de begeleider)
De meeste cliënten/patiënten komen met een probleem, het contract moet ervoor zorgen dat de focus niet daarop ligt maar op het doel van verandering. Het contract heeft een inhoudelijk deel en een relationeel deel.
Er kan sprake van een driehoekscontract zijn, bijvoorbeeld: degene die betaalt, of die de inhoud bepaalt (in TA de Grote Macht genoemd), is een ander dan de cliënt/patiënt zelf. Dat roept specifieke aandacht op voor wat in de ene relatie thuishoort en wat in de andere twee relaties uit die driehoek (oorspronkelijke auteur hierin is Fanita English).
Er zijn vaak direct in het eerste contact al transacties met bijbedoelingen, als gevolg van de na te streven veranderingen en daarbij behorende verschuivende referentiekaders en/of onwil om te veranderen, bij zowel cliënt/patiënt als begeleider. Het sluiten van een goed contract leidt ertoe dat deze bijbedoelingen niet verborgen blijven, er geen verborgen contract ontstaat dus. Verborgen contracten zorgen ervoor dat het inhoudelijke contract niet gehaald wordt:
Contracten kunnen te eenzijdig zijn (een verborgen contract waarbij slechts één partij verantwoordelijk is voor het slagen).
Een contract kan een mislukkings-contract of vergiftigd contract zijn (een verborgen contract waarvan de strekking een Spel is, ofwel niet gaat waarover het echt moet gaan; zie ook hieronder onder Spel).
Een contract kan een symbiosecontract zijn (een verborgen contract waarbij de relatie tussen begeleider en cliënt/patiënt belangrijker is dan het slagen van het inhoudelijke contract; bijvoorbeeld een begeleider die een vriend of vriendin begeleidt).
Een contract kan een galgencontract zijn (een verborgen contract waarvan de strekking is dat het slagen van het inhoudelijke contract voor één of beide partijen meer nadelen dan voordelen oplevert).
Er bestaan expliciete non-contracten, die zijn gericht op iets niet doen. Bijvoorbeeld: geen grens-overschrijdende fysieke agressie.
Een goed contract is een contract waarbij voor beide
partijen geldt dat alle drie de ego toestanden er volmondig ja tegen kunnen
zeggen. Vanuit de Ouder-ego toestand gaat dat over ja dat is goed voor mij,
vanuit de Kind-ego toestand over ja ik heb er zin in, vanuit de Volwassen-ego
toestand over ja dit kan ik nu aan.
Script, drivers en stoppers
Scrips zijn prosessen in het onderbewustzijn, een soort programma. Met gaat er van uit dat 80% van den hersenen alle indrukken en signalen van alle zintuigen bewerkt en wat het het onder bewustzijn niks mee kan naar het bewustzijn stuurt om nieuwe beslissingen. Het bewustzijn neemt alle nieuwe beslissingen, het onderbewustzijn voert die uit. Het onderbewustzijn kijk in het geheugen wat er in het verleden besloten en en voert dit dan uit, veranderingen zijn mogelijk door het script / onderbewustzijn programma te veranderen.
De wijze waarop de ego toestanden zich 'gevuld' hebben met beelden en ervaringen wisselt per persoon. De ervaringen van de een zijn niet die van de ander. De wijze waarop we onszelf gedrag aanleren en ons ontwikkelen is dus ook anders. In de TA noemen we dat scriptontwikkeling. Het belang van scriptanalyse is dat dat het ons een manier verschaft om te begrijpen waarom mensen zich gedragen zoals ze doen. Dat is belangrijk als we onderzoeken of begeleiden in situaties waarin mensen gedrag vertonen dat lastig, niet effectief, of zelfs pijnlijk of zelfvernietigend lijkt te zijn. Een opgroeiend kind probeert met zichzelf en de wereld om hem heen om te gaan en die hanteerbaar te maken, grotendeels onbewust. Het bouwt onbewust boodschappen in bij zichzelf, de stoppers (ook wel injuncties genoemd) die een gevolg zijn van het gedrag van ouders en belangrijke Ouderfiguren. Die boodschappen kunnen volgen uit thema's waarmee de ouders zelf nog niet klaar zijn, of het gevolg zijn van emotioneel moeilijke omstandigheden waarin voor het kind onvoldoende emotionele ruimte was. Het kind bouwt stoppers onbewust in als een soort verboden die het meent gekregen te hebben, of letterlijk krijgt. Voorbeeld: een vader overlijdt als zijn zoon vier jaar is en vanaf dat moment krijgt hij subtiel en vaak ook openlijk te horen "jij bent nu de man in huis". De stopper die hij inbouwt heet Wees geen kind. Op soortgelijk wijze kunnen ook de Ouderfiguren (lees: de directie) in een organisatie de medewerkers dat gevoel geven. Voorbeeld: bij de politie en gerechtelijke instellingen in functie mag er vaak geen plezier zijn. Ze moeten de oppassende Ouder zijn, dat is hun rol. Dezelfde stopper Wees geen kind speelt daar dus een belangrijke rol in de cultuur.
Om goed met die stoppers om te kunnen gaan ontwikkelt het kind gedrag wat dan wél de goedkeuring van de ouderfiguren krijgt. Dat gedrag wordt in de TA uitgedrukt in drivers:
- Wees sterk
- Doe je best
- Wees perfect
- Doe genoegen
- Maak voort
Elk van deze drivers houdt voorwaardelijk gedrag in: "ik ben alleen OK, als ik sterk ben / voortmaak / mijn best doe / etc..". De driver voorkomt dat het kind de pijn van de stopper voelt, de drivers zijn een soort van ontsnappingsclausule. Er zijn auteurs en onderzoekers die nog andere drivers onderkennen: Wees de beste en Grijp alles worden in de TA-literatuur ook genoemd.
Het geheel van drivers en stoppers van een persoon (of van een organisatie) en het proces van schakelen daartussen, wordt in de TA het script genoemd. Het script wordt gedurende de verdere levensloop steeds aangepast, maar de kern en uitgangspunten ervan worden al in de vroege jeugd vastgelegd. Eenmaal volwassen is men zich deels bewust maar vooral ook grotendeels onbewust van zijn eigen script.
De TA gaat ervan uit dat de mens steeds weer opnieuw zijn eigen scriptstrategieën toepast, ook als die niet effectief zijn en zelfs als die tot pijn of mislukking leiden. Kenmerkend voor scriptprocessen is dat ze cirkelvormige processen zijn: een ervaring leidt tot een besluit (waarin de stopper een rol speelt) en vervolgens in een gedrag (waarin de driver een rol speelt). De omgeving en/of de Ouderfiguren laten merken dat dat gedrag OK is, en dat bevestigt daarmee iemand's combinatie van stopper en driver - de cirkel is rond.
Scripts kennen een inhoud en een proces. Op inhoud werden door Berne drie soorten scripts onderscheiden: de winnende, de verliezende en de niet-winnende. Mensen hebben in hun leven vaak meerdere soorten scripts tegelijk, bijvoorbeeld voor verschillende omstandigheden en relaties. Groei ontstaat doordat mensen leren hoe ze zichzelf in hun script vasthouden, om vervolgens heel helder te kunnen besluiten om ander gedrag in te zetten.
Strooks binnen Transactionele Analyse
Binnen Transactionele Analyse spreken we over ‘Strooks’ als eenheid van aandacht en erkenning.
Voorbeelden van strooks zijn een glimlach of een compliment. Maar ook gefronste wenkbrauwen of kritiek op het functioneren zijn Strooks..
Een organisatiecultuur waar goed wordt gewerkt aan je ‘Strookshuishouding’, geeft richting aan groei, ontwikkeling en verbetering van prestaties. In de grafie hieronder zie je dat Strooks zowel positief als negatief kunnen zijn en voorwaardelijk of onvoorwaardelijk.
Een onvoorwaardelijke Strook gaat over wie je bent, een voorwaardelijke over wat je (niet) hebt gedaan. Er zijn dus vier soorten Strooks waarbij er drie – onvoorwaardelijk en negatief niet – waardevol zijn voor de ontwikkeling van mens, team en organisaties
Een strook is een 'eenheid' van aandacht. De Engelse term "stroke" waarvan de naam is afgeleid, heeft twee betekenissen: "liefkozing" maar ook "slag". Deze dubbele betekenis wordt gebruikt in de TA om de positieve zowel als negatieve uitwerking van een strook te duiden. Een strook is een specifieke transactie (of onderdeel daarvan) in de TA-zin van het woord.
De achtergrond van het gebruik van het begrip strook is, dat mensen vanaf hun geboorte behoefte hebben aan aandacht. De mens heeft behoefte aan fysieke, mentale en emotionele stimulans om te kunnen groeien. En als dat niet kan worden verkregen door positieve strooks (compliment, aanmoediging, liefkozing), dan zal men aan die behoefte proberen tegemoet te komen door te gaan zoeken naar negatieve strooks (zoals boosheid, vernedering, klap). Een mens prefereert negatieve strooks altijd nog boven helemaal geen strooks. Een kind test allerlei verschillende soorten gedrag en strategieën uit, die strooks en daarmee behoeftebevrediging kunnen opleveren.
Een strook kan worden beleefd als positief (fijn om te
krijgen) of als negatief (pijnlijk om te krijgen). Strooks kunnen
voorwaardelijk zijn (aandacht voor je gedrag, voor wat je doet) of
onvoorwaardelijk (aandacht voor wie je bent, voor jou als mens). Strooks kunnen
verbaal zijn of niet-verbaal.
Doordat mensen in hun leven door hun gedrag aan specifieke strooks gewend zijn geraakt, ontwikkelen ze ook een strook-filter. Dat leidt ertoe, dat we specifieke strooks niet zien of horen, niet werkelijk ontvangen, en/of niet geven. De Vijf cultuurregels van Claude Steiner laten zien hoe in onze cultuur het omgaan met strooks er in het algemeen uit is gaan zien, grotendeels aangeleerd door onze (voor)ouders en hoe die omgingen met strooks. De strookhuishouding van Steiner benoemt de ‘symptomen’, en het tegendeel ervan is dus gewenst:
Geef geen strooks ("wat hij deed hoorde bij zijn werk, ik zeg er niks van")-
Accepteer geen strooks ("Het was normaal
wat ik deed, zou ieder mens gedaan hebben")
-
Vraag geen strooks ("ik ga niet zelf om een
complimentje vissen")
- Geef jezelf geen strooks ("Ik geef mezelf geen schouderklopjes")
- Weiger geen strooks ("als de baas zegt dat ik het verkeerd deed, zal hij wel gelijk hebben")
Rackets
Emoties kunnen zijn: bang, bedroefd, blij of boos, of mengvormen daarvan. Kenmerkend voor een authentiek karakter is dat de emotie klopt met de omstandigheid. Er zijn ook emoties die niet lijken te kloppen met de omstandigheid. Voorbeeld: iemand glimlacht in een omstandigheid die boosheid zou rechtvaardigen, maar de persoon heeft vroeger thuis nooit ruzies meegemaakt, dus hij heeft geleerd alles met een glimlach tegemoet te treden. Die gevoelens worden racket-gevoelens genoemd. De term stamt van het Engelstalige racket, wat letterlijk betekent: het geld wat je betaalt voor bescherming. Racket-gevoelens, -gedachten en/of -gedrag worden gebruikt om "niet-toegestane" gevoelens, gedachten en gedrag te verhullen, te beschermen. De behoefte aan deze "niet-toegestane" gevoelens, gedachten en gedrag is door ervaringen in de jeugd ontstaan en vastgelegd in het script. Het doel van de racket is niet om een probleem op te lossen, maar om onbewust interne en externe rechtvaardiging en bescherming te vinden voor de "niet-toegestane" gevoelens, en daarmee ook het script te herbevestigen.
Een voorbeeld van een racket is iemand die zegt: "Waarom doen aardige mensen mij uiteindelijk altijd pijn!". De racket van deze persoon is een scriptstrategie die als doel heeft om aan te tonen en te concluderen dat "de mensen je uiteindelijk altijd zullen laten vallen". Om dit te bereiken vertoont de betreffende persoon vaak onbewust gedrag wat automatisch zal leiden tot de gewenste bevestiging, ondanks de tentoongespreide protesten en gekwetste gevoelens. Een achterliggende bedoeling kan daarbij bijvoorbeeld zijn om aan te tonen, dat het altijd de schuld van de ander is.
In begeleiding gaat het er dus ook altijd om, om te werken met authentieke gevoelens, gedachten en behoeften, zoals die liggen achter de racket-gevoelens, -gedachten en/of -gedrag. Een gevleugelde TA uitspraak is dan ook: never stroke a racket.
Drama Spel
Eric Berne introduceerde in zijn boek Mens erger je niet "Het Spel". Binnen de TA wordt Het Spel gedefinieerd als een serie transacties met bijbedoelingen en een voorspelbare uitkomst. Deze uitkomst wordt de payoff genoemd en kan als doel hebben: het verkrijgen van aandacht, sympathie, genoegdoening, ontlading, wraak, of andere emoties die het script bevestigen. Zoals ook al besproken onder Script en onder Rackets hebben mensen scriptprocessen vanbinnen ter zelfbescherming, en in hun gedrag in Spelen uiten die zich in de interactie met anderen: in een Spel leef ik mijn script uit.
De dramadriehoek, zie onder, is de vormgeving van een onderliggend patroon in alle Spelen.
Voorbeelden:
- "waarom moet mij dit nu weer overkomen?"
- "nu heb ik je te pakken",
mensen die
anderen te grazen nemen; bijvoorbeeld:
- veel soorten haantjes gedrag,
- rücksichtloze zakelijke winst ten koste van een ander,
- juridisch steekspel met alle denkbare modder over de ander.
- "het is zo druk", mensen die willen laten geloven dat ze geleefd worden en daar niets aan kunnen doen.
Eric Berne beschrijft een flink aantal Spelen, waarbij hij binnen de verschillende soorten Spelen steeds zeer vergelijkbare structuren waarneemt. Hij maakt daarbij een onderverdeling naar de schadelijkheid en het geaccepteerd zijn van het Spel:
- Eerstegraadsspel: is verwarrend binnen de
sociale omgeving, en redelijk alledaags; in elke privé- en werk-relatie vind je
ze.
- Tweedegraadsspel: heeft grote sociale gevolgen die vaak onomkeerbaar zijn; verlies van een baan, ontslag, einde van een relatie.
- Derdegraadsspel: heeft zeer grote psychische of lichamelijke schade en eindigt ofwel in de gevangenis, ofwel in een gesticht ofwel op het kerkhof.
Dramadriehoek
De dramadriehoek (in het Engels Karpman drama triangle, vernoemd naar de bedenker ervan) is misschien wel het meest bekende begrip afkomstig uit de TA. De dramadriehoek is de vormgeving van een onderliggend patroon in elk Spel (zie hierboven).
De dramadriehoek is een instrument om specifieke blokkades en patronen in onderlinge communicatie op te sporen. Kenmerkend zijn situaties waarin je het gevoel hebt niet verder te komen, geen blijvende afspraken te kunnen maken. Zolang mensen transacties met bijbedoelingen hebben, gebeurt er niets wat werkelijk effectief is.
De dramadriehoek kent
drie rollen:
- de Aanklager,
- de Redder
- het Slachtoffer.
Het is een model dat begrijpelijk maakt hoe bijvoorbeeld discussies of meningsverschillen gebaseerd zijn op onbegrip van zowel elkaar als op onbegrip van eigen, onbewust en verdrongen gedrag
De rollen zijn:
- Aanklager: beschouwt anderen als minderwaardig, is kleinerend, miskent de waarde van de ander;
- Redder: beschouwt anderen als minderwaardig, helpt ongevraagd want "weet het beter", miskent de capaciteiten van de ander;
- Slachtoffer: beschouwt zichzelf als minderwaardig, stuurt erop aan dat de ander het voor hem oplost, miskent zijn eigen mogelijkheden.
De dramadriehoek rollen roepen elkaar op.
Aanklager-gedrag roept Slachtoffer-gedrag op. Net als bij elk Spel, is het van belang dat de Spelers in de dramadriehoek hun onderliggende meer authentieke gevoelens en behoeften leren onderkennen, waardoor ze "uit het drama" kunnen stappen.
De dramadriehoek rollen roepen elkaar op. Aanklager-gedrag roept Slachtoffer-gedrag op. Net als bij elk Spel, is het van belang dat de Spelers in de dramadriehoek hun onderliggende meer authentieke gevoelens en behoeften leren onderkennen, waardoor ze "uit het drama" kunnen stappen.
Voorbeeld: vrouw roept "je bent alweer zo laat thuis", een Aanklager-rol. Man reageert met "mijn werk is druk", een Slachtoffer-rol. Zolang ze in dit patroon blijven zitten, komen er nooit werkende beklijvende afspraken. Zij heeft het nodig om te leren zeggen dat ze behoefte aan zijn aanwezigheid heeft, hij heeft het nodig om te leren en te zeggen dat hij zelf zijn werk en privé tijd in eigen hand kan nemen.
Voorbeeld: veel gedrag in de rechtszaal of in de boardroom is Aanklager's gedrag, het is vaak (onuitgesproken) de bedoeling om de ander klein te krijgen (Slachtoffer te maken) en de discussie aldus te winnen. Iemand laat zich dan vaak niet in een Slachtoffer rol duwen en kiest dan vaak zelf ook voor een Aanklager rol naar de ander. Veel verbaal geweld dan dus, wat tot niets leidt zolang niet een van beiden uit de Aanklager rol stapt.
Het dramadriehoek wordt gebruikt door therapeuten, counselors, coaches, adviseurs en bemiddelaars omdat het onbewuste beweegredenen bewust kan maken. Het maakt verborgen communicatie zichtbaar en begrijpelijk.
Het gaat er om de slachtofferdriehoek te herkennen en te erkennen en deze te overwinnen door naar de succesdriehoek over te stappen.
Succesdriehoek
Er is ook een succesdriehoek, hier gaan we in onze coaching, cursussen en opleiding uitbreid op in, we kennen de meer bekende driehoek maar ook een diepgaandere driehoek van succes.
In plaats van redden, zet men zich in om de ander te echt te helpen zelf zijn of haar probleem in beeld te krijgen en op te lossen en verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen. Ga anderen concrete hulpvragen stellen en zelf tot actie te laten komen, Mezelf committeren voor het bereiken van mijn reële doelen die voor mij Zelf van belang zijn. In plaats van anderen aanklagen, ga ik meedenken en bouwen aan een betere situatie voor mezelf en anderen.
Ik gebruik deze driehoeken zelf ook regelmatig om naar mijn eigen gedrag te kijken en er van bewust te worden. Mijn neiging is om te gaan redden of kritisch te worden op mensen die klagen of in in de slachtofferdriehoek zitten. Ik probeer dan in de Winnaarsdriehoek blijven en zaken bespreekbaar te maken en werkelijk te helpen.
Martin Doornbos
Martin Doornbos is in 1983 in contact gekomen met een Internationale uitgeverij & training organisatie in Duitsland, heeft daar een meerjarige beroepsopleiding (HBO Niveau ) gedaan als docent / trainer/ coach / therapeut met o.a.
- Transactionele Analyse
- Management
- Coaching & counseling
- Marketing
- Verkoop
Is in 1986 op hun kantoor in Amsterdam gaan werken en daar meerdere interne trainingen e.d gekregen en trainingen e.d gegeven.
Hij heeft sinds 1986 een eigen prakrijk als trainer &
coach / therapeut
Sinds 1999 een eigen Opleiding & Trainingscentrum
Meer informatie op www.martindoornbos.nl en op www.djehoety.nl
Transactionele Analyse of TA
Is een erkende psychologische methode, therapie, persoonlijkheidstheorie, een communicatiemodel en een psychotherapeutische behandelmethode. TA geeft mensen inzicht in gedrag door het aanbieden van concepten en methoden om de interacties tussen mensen onderling te begrijpen, de transacties, hun eigen interne toestand te Analyseren en mensen te helpen veranderen en groeien. Vanwege de grote beloften die TA haar gebruikers biedt, heeft TA haar weg gevonden in onderwijs, counseling & coaching, organisatie advieswerk en psychotherapie & psychologie.
TA is oorspronkelijk ontwikkeld door Eric Berne MD, Ph.D. in de jaren '50 en '60 van de twintigste eeuw. Transactionele Analyse werd in het verleden (jaren '70 en '80) vaak gezien als pseudowetenschap, omdat de wetenschappelijke basis achter de theorie beperkt was (zoals voor veel psychologische behandelmethoden in hun begin). In de loop der jaren (sinds '90) heeft er veel wetenschappelijk onderzoek plaatsgevonden (en nog steeds breidt zich dat uit) dat de effectiviteit van TA-begeleiding gevalideerd heeft. TA heeft een sterke culturele inslag en levensvisie (mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes en lijden). TA gaat ervan uit dat ieder mens 'onder' het uiterlijke gedrag van waarde is. TA gaat ook er ook vanuit dat datgene wat mensen vroeger hebben meegemaakt nu nog steeds meespeelt, hoewel vaak onbewust, in de omgang met zichzelf en anderen, zowel in privé als in werksituaties.
In haar modellen en theorie integreert TA humanistische psychologie met psychoAnalyse, cognitieve gedragstherapie en groepsdynamica. Advies, coaching en behandelmethoden met TA zijn erop gericht om mensen te helpen hun vroegere, vaak onbewuste, gedragsbesluiten te leren zien, bewust te worden en te Analyseren. TA-modellen helpen mensen hun eigen gedrag als gevolg van de onbewust van binnen vroeger genomen besluiten, de levensscripts, of patronen te Analyseren en indien gewenst te veranderen.
Geschiedenis
Eric Berne presenteerde TA in 1958 aan de wereld als een
fenomenologische benadering. Hij vulde Sigmund Freud's filosofische
constructies aan met observeerbare data en daagde Freudiaanse gedachten uit.
Zijn theorie is gebouwd op de wetenschap van Wilder Penfield en René Spitz, met
de neo-psychoanalytische gedachten van Paul Federn, Edoardo Weiss en Erik
Erikson.
Berne's eerste theoretische TA-concepten waren gebaseerd op
ideeën van Sigmund Freud maar waren ook duidelijk afwijkend daarvan.
Freudiaanse therapeuten hadden hun focus op de persoonlijkheid zelf. Berne
geloofde dat inzicht beter kon worden verkregen door de transacties tussen
patiënten / clienten en 'een ander' te bekijken. TA legt uit dat een emotionele
staat van iemand het gevolg is van een innerlijke dialoog tussen delen van het
psyche. Zo ziet TA depressie als een 'vastzittende' dialoog tussen de
innerlijke Ouder-ego toestand en de innerlijke Kind-ego toestand.
In Berne's boek A layman’s guide to psychiatry and
psychoanalysis (1957) waren al contouren van TA zichtbaar. Met zijn publicatie
in het American Journal of Psychotherapy in 1958 werd Berne's TA theorie een
permanent deel van de psychotherapeutische literatuur. Zijn eerste volledige
boek Transactional Analysis in Psychotherapy verscheen in 1961. Belangrijke
therapeuten die Berne's ideeën verder uitwerkten en opvolgden waren onder
andere Claude Steiner, Fanita English en Thomas. In de jaren '70 kreeg TA de
naam een 'pop-psychologie' te zijn, een populaire versie van psychologie die vooral
in de zakelijke markt, vooral in management trainingen & coaching en de
marketing veel gebruikt word. Einde jaren '90 en begin 21ste eeuw werd ook het
beeld van TA in de wereld anders. Er kwamen meerdere nieuwe ontwikkelingen en
denkrichtingen binnen de TA, die ook verder beter en uitgebreider onderzocht
werden. De diverse 'scholen' binnen de TA zien er nu als volgt uit:
- begrippen als ego-toestanden,
- script,
- dramadriehoek,
- etc;
-
o.a.werk van Eric Berne MD Ph.D.,Claude Steiner MD Ph.D., Stephen
Karpman, Taibi Kahler)
De redecision school (in ontwikkeling sinds de jaren '70; het vermogen tot herbesluiten nemen; begrippen als injuncties; o.a. werk van Robert L. Goulding MD, Mary McClure-Goulding) De cathexis school (in ontwikkeling sinds de jaren '70; de stroom van energie; begrippen als miskenningen, contaminatie; o.a. werk van Eric Schiff, Ken Mellor, Jacqui Schiff) De co-creatieve school (in ontwikkeling sinds de jaren '90; gezamenlijk ontwikkelen; begrippen als Functional Fluency, Integrating Adult; o.a. werk van Keith Tudor, Graham Summers, Giles Barrow, Trudy Newton, Susannah Temple)
Er is ook al jaren sprake van een relationele stroming binnen de TA, die door sommigen ook al als een volwassen school gezien wordt, maar door anderen als deel van de klassieke school beschouwd wordt. De IARTA is er als aparte organisatie voor opgericht. Er is ook de Developmental TA stroming, die zich meer uitsluitend richt op de ontwikkeling van mensen en minder op de therapie aspecten: eveneens bijna een volwaardige school binnen de TA. Ook daarvoor bestaat een aparte organisatie, de IDTA.
Wereldwijd zijn er tienduizenden professionele beoefenaars van TA. Er is een gestage stroom van publicaties, wetenschappelijk gevalideerde tests en onderzoek, die worden gepubliceerd in wetenschappelijke en andere tijdschriften.
Aanbieding Kennismaking-consult
Je kan nu een kennismaking consult nemen Waarin jij kennis kan maken met de mogelijkheden die er zijn om jou te helpen met wat jij nodig hebt. Martin Doornbos is o.a. TA therapeut en heeft al heel veel mensen de afgelopen 35 jaar geholpen met hun leven weer op orde te krijgen, hij heeft mensen behandeld die niet via het normale systeem die hulp konden…
Meer Info
€ 50,00
Coaching Consult
Tijdens een coaching sessie gaan we kijken en je helpen op jouw levenspad en hoe we die succesvoller kunnen maken, welke blokkades er zijn. Ik ben naast coach ook therapeut en kan je ook therapeutisch er bij helpen. Naast de sessies kan je altijd contact op nemen via de telefoon, chat of mail, dit is in de prijs inbegrepen. "Ik zie het mezelf doen.…
Meer Info
€ 150,00
Coaching Traject van 10 sessies
Naast de sessies kan je altijd contact op nemen via de telefoon, chat of mail, dit is in de prijs inbegrepen. Tijdens een coaching sessie gaan we kijken en je helpen op jouw levenspad en hoe we die succesvoller kunnen maken, welke blokkades er zijn. Ik ben naast coach ook therapeut en kan je ook therapeutisch er bij helpen. "Ik zie het mezelf doen.…
Meer Info
€ 1 200,00
coaching-voor-werknemers-voor-5-sessies
Waarom als ondernemer coaching betalen voor jouw werknemer. Het antwoord is simpel als jou werknemer ziek is, dan kost het volgens het MKB Service Desk (https://www.mkbservicedesk.nl/10218/zieke-werknemer-kost-200-tot-400-euro.htm ) meer dan € 400,00 per dag. Als hij overwerkt of tegen een burn-out aan zet is hij / zij minder…
Meer Info
€ 750,00
coachtraject-voor-werknemer-voor-10-sessies
Waarom als ondernemer coaching betalen voor jouw werknemer. Het antwoord is simpel, als jou werknemer ziek is, dan kost het volgens het MKB Service Desk (https://www.mkbservicedesk.nl/10218/zieke-werknemer-kost-200-tot-400-euro.htm ) meer dan € 400,00 per dag. Als hij overwerkt of tegen een burn-out aan zet is hij / zij minder productief. Het kost…
Meer Info
€ 1 400,00
heart-soul-healing-hsh
Heart & Soul Healing is een enorm krachtig healingsproces dat ontworpen is als een manier om je eigen waarheid te ontdekken. Het doel is om je bij te staan bij de integratie van jouw gehele wezen in jouw Hoger Zelf. We werken door middel van onderbewustzijn bevraging. Met een door Ken Page ontwikkeld script.
Meer Info
€ 120,00
Life chat 30 minuten
Je kan nu een life chat doen voor 30 minuten voor maar € 50,--, Alles is dan bespreekbaar Je heb nu de mogelijkheid om met ons te chatten via deze website, als we er even niet zijn kan je een boodschap achterlaten je kan nu een langer life-chat consult nemen, met consulten & coaching sessies e.d, korte vragen gratis, € 50,-- mag ook…
Meer Info
€ 50,00
Life Coaching 2 uur p.m
Doorlopende begeleiding op persoonlijke basis met 2 uur aan gesprekken, met begeleiding per mail, telefoon of chat. Wilt u meer vervulling uit het leven halen, beter begrijpen wie u bent en wat u wilt, of wilt u nog effectiever uw doelen te behalen. Meer succes in het leven en je zoek daar begeleiding en je wilt meer dan 10 sessies, meer persoonlijke…
Meer Info
€ 300,00
Life Coaching 4 uur p.m.
Doorlopende begeleiding op persoonlijke basis met 4 uur aan gesprekken, met begeleiding per mail, telefoon of chat. Wilt u meer vervulling uit het leven halen, beter begrijpen wie u bent en wat u wilt, of wilt u nog effectiever uw doelen te behalen. Meer succes in het leven en je zoek daar begeleiding, je wilt meer dan 10 sessies en meer dan 2 per…
Meer Info
€ 550,00
relatie-coaching
Het kan per Coaching traject, Life coaching of per los consult, de begeleiding per email, chat of telefoon is in de prijs inbegrepen Soms gaat in een relatie niet zoals we graag willen, we zijn alle maal gevormd door het leven, vanaf de geboorte maken we veel mee, dat word in ons onderbewustzijn opgeslagen. Dit vormt onze manier hoe wij met andere…
Meer Info
€ 150,00
we-zijn-hard-bezig
We zijn hard bezig met het ontwikkelen van nieuwe cursussen, workshops, seminars en trainingen op het gebied van succesvol zaken doen en een goed leven
Meer Info
€ 750,00
Coaching & Counseling. We begeleiden mensen op hun levenspad, soms heb je steun nodig omdat het leven even niet gaat zoals je wilt. Er zijn allerlei gebeurtenissen en hindernissen, die we samen bekijken en samen oplossen. Naast de gebruikelijke coaching technieken gebruik ik vooral TA Transactionele Analyse Coaching is een vorm van persoonlijke…
Coaching voor werknemers, betaald door de werkgever Waarom als ondernemer coaching betalen voor jouw werknemer. Het antwoord is simpel, als jou werknemer ziek is, dan kost het volgens het MKB ServiceDesk meer dan € 400,00 per dag. Als hij is overwerkt of tegen een burn-out aan zit is hij / zij minder productief. Het kost daarom veel geld als de werknemer…
In mijn consulten, therapieën en cursussen maak ik gebruik van verschillende technieken en methoden, in de praktijk altijd gemengd. Ik maak een paar artikelen waarin ik de basis van de technieken die ik ooit geleerd heb uitleg. Een deel van de teksten heb ik uit mijn leerboeken gehaald, aangevuld en bewerkt . In dit artikel gaat het over de Cognitieve…
De 5 gouden regels voor een goede relatiezowel privé als zakelijk Iedereen heeft zijn eigen manier / taal / verwachtingspatroon om een relatie goed en waardevol te vinden, of dit nou een liefde relatie is, of op het werk, of familie, of vrienden of zakelijke relaties. Relaties zitten vol met valkuilen, word bewust wat voor jou het belangrijks is…
De laaste tijd help ik steeds vaker slachtoffers van narcisme, ik schijf deze blog om mijn kennis hierover te delen
Hoe verander je die moeizame communicatie met bijvoorbeeld je collega? Hoe komt het dat je steeds weer opnieuw belandt in dezelfde soort situaties?
![Workshop \](http://www.martindoornbos.nl/userfiles/cache/thumbnails/320/tn-d106a17bff887cabeee7e3a9cf0e36be.jpg "Workshop \")